اظهارنامه کارنامه مالی است که همه ساله، اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول مالیات، به منظور محاسبه مالیات خود، به سازمان مالیاتی تقدیم می کنند که پرداخت مالیات را مشخص می کند و در آن، رویدادهای مالی به ترتیب وقوع، مستند بر مدارک و دلایل قانونی، درج شده است. سال مالیاتی، یک سال است که از اول فروردین شروع شده و در پایان اسفند همان سال خاتمه مییابد.
کلیه اشخاص دارای تراکنش بانکی مشمول اظهارنامه مالیاتی می باشند.
اشخاص موظف به تنظیم اظهارنامه مالیاتی ۱۴۰۰
براساس مادهی یک قانون مالیاتهای مستقیم اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات می باشند:
- کلیه مالکین اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی نسبت به اموال یا املاک خود واقع در ایران طبق مقررات باب دوم
- هر شخص حقیقی ایرانی مقیم ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل مینماید.
- هر شخص حقیقی ایرانی مقیم خارج از ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران تحصیل میکند.
- هر شخص حقوقی ایرانی نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل مینماید.
- هر شخص غیرایرانی (اعم از حقیقی و یا حقوقی) نسبت به درآمدهایی که در ایران تحصیل مینماید و همچنین نسبت به درآمدهایی که بابت واگذاری امتیازات یا سایر حقوق خود و یا دادن تعلیمات و کمکهای فنی و یا واگذاری فیلمهای سینمایی (که بعنوان بها یا حق نمایش یا هر عنوان دیگر عاید آنها میگردد) از ایران تحصیل میکند.
اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیاتهای موضوع این قانون نیستند:
- وزارتخانهها و موسسات دولتی
- شهرداریی ها و دهیاری ها
- بنیادها و نهادهای انقلاب اسلامی دارای مجوز معافیت از طرف حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری
- دستگاههایی که بودجه آنها وسیله دولت تأمین میشود.
انواع اظهارنامه مالیاتی ۱۴۰۰
اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی
به طور کلی هر فردی که دارای شغل باشد، شخص حقیقی میگویند؛ در این نوع اظهارنامه، مالیاتی که از اشخاص حقیقی گرفته میشود، بخش قابل توجهی از درآمد مالیاتی کشور را تشکیل میدهد.
اشخاص حقیقی بر اساس نوع فعالیتشان در گروههای عملکردی مختلف تقسیمبندی میشوند. اظهارنامه ها برای شرکت و افراد تهیه می شود اما اگر برای فرد حقیقی صادر گردد به آن اظهاری یا اظهارنامه مالیاتی شخصی می گویند.
ارسال اظهارنامه حقیقی
در حال حاضر تکمیل و ارسال این اظهارنامه به صورت الکترونیکی انجام میشود و اشخاص حقیقی برای ثبت اظهارنامه مالیاتی خود باید در مهلتی که از سوی سازمان مالیاتی تعیین میشود به سامانه عملیات الکترونیک مالیاتی مراجعه کنند. اشخاص حقیقی ملزم هستند که حساب سود و زیان و درآمد و هزینه سال گذشته خود را در قالب اظهارنامه مالیاتی به سازمان مالیاتی کشور تسلیم کنند و همچنین پس از تکمیل فرم ها، اظهارنامه به صورت الکترونیکی ارسال شود. در حالت کلی طبق قانون معمولا آخرین موعد تسلیم این نوع اظهارنامه تا ۳۱ خرداد ماه هر سال است.
اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقوقی
اشخاص حقوقی شامل کلیه شرکت و موسساتی است که توسط اداره ثبت شرکتها نام آنها به ثبت رسیده و مالکیت صنعتی آن احراز هویت شده است.همچنین شرکتهای دولتی، نهادهای عمومی کشور و حتی وزارتخانهها نیز که به طور قانونی فعالیت میکنند جزو اشخاص حقوقی به حساب میآیند.
«طبق ماده ۱۱۰ قانون مالیاتهای مستقیم، اشخاص حقوقی مکلفاند اظهارنامه و ترازنامه و حساب سود و زیان متکی به دفاتر و اسناد و مدارک خود را حداکثر تا چهار ماه پس از سال مالیاتی همراه با فهرست هویت شرکا و سهامداران و حسب مورد میزان سهم الشرکه یا تعداد سهام و نشانی هر یک از آنها را به اداره امور مالیاتی که محل فعالیت اصلی شخص حقوقی در آن واقع است تسلیم و مالیات متعلق را پرداخت نمایند.
پس از تسلیم اولین فهرست مزبور، تسلیم فهرست تغییرات در سنوات بعد کافی خواهد بود. محل تسلیم اظهارنامه و پرداخت مالیات اشخاص حقوقی خارجی و موسسات مقیم خارج از ایران که در ایران دارای اقامتگاه یا نمایندگی نمیباشند تهران است.
حکم این ماده در مورد کارخانه داران و اشخاص حقوقی در دوران معافیت نیز جاری خواهد بود.
ارسال اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقوقی
همانطور که در بخش قبل اشاره ای به آن شد مهلت ارسال اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقوقی به زمان اعلامی اداره مالیات بستگی دارد که در حالت کلی معمولا در پایان تیر ماه هر سال است یعنی تا چهارماه پس از یک سال شمسی یا میلادی
اظهارنامه مالیاتی مالیات بر ارث
مالیات بر ارث نوعی مالیات مستقیم محسوب میشود که بر دارایی به جا مانده (ما ترک) از افراد وضع میشود. و فرمهای مخصوص آن در سایت سازمان مالیات کشور قرار دارد که افراد مشمول آن را دریافت و پس از تکمیل، آن را به اداره مالیات تقدیم میکنند.
بعد از فوت افراد، ماترک یا اموال منقول و غیرمنقول باقیمانده از آنها بین وراث تقسیم میشود. این وارثان طبق میزان سهم خود از ارث و همچنین میزان نسبتی که با فرد متوفی دارند، مشمول مالیات بوده و باید حق مالیاتی خود را به سازمان امور مالیاتی کشور پرداخت کنند.
طبقه بندی وارث بر اساس این قانون
- پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولاد اولاد
- اجداد، برادر، خواهر و اولاد آنها
- عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آنها
مالیات بر ارث دو نوع می باشد، یکی مالیات بر دارایی که پس از فوت فرد به جا میماند و ممکن است به ورثه برسد یا نرسد،مانند زمانی که فرد فرزندی برای وارث شدن ندارد. که در این صورت نیز باید مالیات آن پرداخته شود و دیگری مالیات بر ارث مستقیم، یعنی هر آنچه از دارایی فرد پس از مرگش به طور مستقیم به وراث میرسد. همچنین مالیات بر ارث میتواند به صورت جداگانه یا کلی پرداخت شود،بنابراین هیچ الزامی در مورد اینکه مالیات به صورت یکجا پرداخت شود وجود ندارد.
مهلت پرداخت مالیات بر ارث
مهلت پرداخت مالیات بر ارث طبق مقررات سازمان امور مالیاتی تا یک سال پس از مرگ متوفی باید اظهارنامه مالیات بر ارث تسلیم سازمان شود.
اگر مهلت تعیین شده وراث اقدام به ارسال و تسلیم اظهارنامه نکنند در زمان ارایه اظهارنامه علاوه بر مالیات، هزینه کفن و دفن نیز به آن اضافه خواهد شد.
مالیات بر ارث مغازه، خودرو و ملک
طبق قوانین جدید مالیات بر ارث مغازه برای متوفیان بعد از سال ۹۵ به میزان ۳ درصد قیمت اعلام شده مغازه توسط کارشناس رسمی اداره مالیات است. همچنین براساس این قوانین به میزان ۳ درصد از قیمت اجناس داخل مغازه مشمول پرداخت مالیات می باشد.
طبق قوانین، درصد مالیات بر ارث خودرو به میزان ۲ درصد ارزش و قیمت اعلام شده خودرو توسط کارشناس سازمان امور مالیاتی است. لازم به ذکر است که این درصد برای طبقه اول بوده و براساس قانون سایر طبقات به ترتیب دو و چهار برابر خواهد شد. در مورد مالیات بر ارث ملک مسکونی ابتدا باید ملک توسط کمیسیون املاک سازمان امور مالیاتی تعیین ارزش شود. پس از آن برای هر کدام از طبقات یک مالیات در نظر گرفته میشود که برای طبقه اول وراث این مبلغ به میزان ۷.۵ درصد از ارزش تعیین شده است.
اظهارنامه مالیاتی انحلال شرکت
شرکتهایی که منحل میشوند نیز باید اظهارنامه مالیاتی به سازمان مالیات ارائه دهند. مطابق با ماده ۱۱۴ و ۱۱۶ قانون مالیات باید اقدام به تکمیل اظهارنامه مالیاتی کنند. لازم به ذکر است که در این اظهارنامه باید میزان درآمد، هزینههای شرکت، سود و زیان مشخص نموده و تسلیم اداره مالیات شود.
نکته قابل توجه
مدیران تصفیه مکلف اند ظرف شش ماه از تاریخ انحلال اظهارنامه مالیاتی مربوط به آخرین دوره عملیات شخص حقوقی را تنظیم و به اداره امور مالیاتی مربوط تسلیم و مالیات متعلق را پرداخت نمایند.
اظهارنامه مالیاتی مشاغل خودرویی
طبق تبصره ماده ۱۰۰ قانون مالیاتهای مستقیم، صاحبان خودروهای عمومی، باری، تاکسیها و خودروهای راهسازی (اتوبوس،کامیون،خودروی باری،عمومی و…) باید اقدام به تکمیل اظهارنامه مالیاتی مشاغل خودرویی در مهلت معین کنند.
صاحب خودرو باید ابتدا با در اختیار داشتن مدارک کامل به “دفاتر پیشخوان دولت” یا “پست” مراجعه کند. در آن مرکز از مالک درخواست کد ملی و vin میشود که در صورت کامل بودن پرونده مالیاتی مالک، «قبض مالیات مقطوع» برای مودی صادر میشود. همچنین با استفاده از این قبض است صاحب وسیلهی نقلیه میتواند اقدام به پرداخت مالیات بر درآمد خودرویی خود کند.
مهلت ارسال این اظهار نامه طبق قانون سازمان تامین اجتماعی، پایان هر سال است.
مالیات ارزش افزوده
این نوع مالیات یک مالیات غیر مستقیم محسوب میشود که بر اساس تعریفی که از ارزش افزوده ارائه می شود، از تمامی مراحل اعم از تولید، توزیع و عرضه یک محصول یا خدمت گرفته میشود. مالیات بر ارزش افزوده مالیات غیر مستقیمی است که بر تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری شده در یک دوره معین وضع میگردد. مالیات ارزش افزوده به صورت مرحلهای از افراد مختلف در این مراحل گرفته میشود تا در آخر مصرفکننده نهایی آن را پرداخت کند.
یعنی از همان ابتدا که تولیدکننده کالا مواد اولیه را خریداری میکند، مالیات بر ارزش افزوده آنها را نیز میپردازد. اما در مرحله بعد و هنگامی که کالای ساخته شده را تحویل مشتری میدهد، مالیات بر ارزش افروده آن را از خریدار دریافت میکند. مابهالتفاوت ارزش افزوده دریافتی و پرداختی توسط وی، به عنوان مالیات به دولت اعطا میگردد.
البته ممکن است که افراد و گروههای دیگر در مراحل بعدی هر کدام ارزش افزوده خاصی را به کالا اضافه کنند و مالیات آن را دریافت و به دولت پرداخت کنند تا در نهایت بار اصلی پرداخت آن به دوش مصرفکننده نهایی بیفتد.
لیست مختصری از کالاها و خدماتی که در این ماده قانونی به آنها معافیت تعلق گرفته اشاره میکنیم.
- محصولات کشاورزی و دامی شامل: دام و طیور، خوراک دام و طیور، آبزیان، زنبور عسل، نوغان، محصولات کشاورزی خام و غیرفرآوری، کود، نهال، بذر و سم
- انواع مواد غذایی شامل: آرد خبازی، شکر، قند، شیر خشک، نان، پنیر، روغن نباتی، شیر، سویا، قند و گوشت
- محصولات و خدمات آموزشی و پژوهشی طبق قانون مندرج، کاغذ چاپ، مطبوعات، کتاب و تحریر
- انواع خدمات بانکی و اعتباری، بانکها، موسسات، صندوقهای مختلف
- انواع خدمات حمل و نقل دریایی، ریلی، هوایی و جادهای
- دارو، لوازم و خدمات درمانی، توانبخشی و حمایتی
- کالاهای اهدایی به وزارت خانه و موسسات دولتی
- خدمات مشمول مالیات درآمد حقوق طبق قانون
- اقلام و تجهیزات نظامی و امنیتی مختلف
- تجهیزات ناوبری فرودگاهی
- صادرات کالا و خدمات
- اموال غیرمنقول
- فرش دستبافت
اظهارنامه مالیاتی بر افزایش سرمایه
معمولا شرکت ها برای تامین مالی و یا اصلاح کردن ساختار داراییها و ساختارمالی شرکت از محل آورده نقدی و مطالبات حل شده سهامداران یا از محل سود انباشته، تجدید ارزیابی داراییها و محل صرف سهام اقدام به افزایش سرمایه میکنند.
همچنین برای افزایش سرمایه شرکت سهامی خاص باید موارد زیر رعایت شود.
- تصویب مجمع عمومی فوق العاده
- تادیه تمام سرمایه قبلی شرکت
- تادیه مبلغی افزایش سرمایه
تصمیم مربوط به افزایش سرمایه در صورت صلاح دید مجمع عمومی فوقالعاده می باشد. اساسنامه شرکت نمیتواند تضمین کننده اختیار افزایش سرمایه برای هیئت مدیره باشد.
مجمع عمومی فوق العاده ضمن اتخاذ تصمیم نسبت به افزایش سرمایه شرایط مربوط به فروش سهام جدید و تادیه قیمت آن را تعیین می کنند یا اختیار آن را به هیئت مدیره واگذار خواهند کرد. هیئت مدیره مکلف است در هر نوبت پس از عملی ساختن افزایش سرمایه حداکثر ظرف ١ ماه مراتب را ضمن اصلاح اساسنامه در قسمت مربوط به مقدار سرمایه ثبت شده شرکت، به مرجع ثبت شرکتها اعلام کند تا پس از ثبت جهت اطلاع عموم آگهی شود.
حق تمبر سهام و سهم الشرکه شرکت ها باید ظرف دو ماه از تاریخ ثبت قانونی شرکت و در مورد افزایش سرمایه و سهام اضافی از تاریخ ثبت افزایش سرمایه در اداره ثبت شرکت ها از طریق ابطال تمبر پرداخت شود. افزایش سرمایه در مورد شرکتهایی که قبلاً سرمایه خود را کاهش داده اند تا میزانی که حق تمبر آن پرداخت شده است، مشمول حق تمبر مجدد نخواهد بود.
مالیات بر درآمد املاک
طبق ماده ۵۲ قانون مالیات بر درآمد املاک در آمد شخص حقیقی یا حقوقی ناشی از واگذاری حقوق خود نسبت به املاک واقع در ایران پس از کسر معافیت های مقرر در این قانون مشمول مالیات بر درآمد املاک می باشد.
همچنین بر اساس ماده ۵۳ درآمد مشمول مالیات املاکی که به اجاره واگذار می گردد عبارت است از کل مال الاجاره اعم از نقدی و غیر نقدی، پس از کسر بیست و پنج درصد بابت هزینه ها و استهلاک و تعهدات مالک نسبت به مورد اجاره
مشمولین مالیات بر درآمد املاک
- مالیات بردرآمد اجاره املاک در صورتی که صاحبان املاک و مستغلات مسکونی، تجاری و… بخواهند ملک خود را در اختیار فرد دیگری با اهداف تجاری، سکونت و… قرار دهند که از این راه درآمدی حاصل شود، این درآمد بر اساس نوع و میزان آن مشمول مالیات بر درآمد اجاره املاک میشود. مالیات بر درآمد اجاره، مربوط به صاحبان املاک می باشد و به مستاجر ارتباطی ندارد. بر اساس قانون مالیات بر اجاره ملک، صاحب املاک اجارهای از نوع تجاری، مسکونی و یا ادارای وظیفه دارند تا پایان تیر ماه هر سال اظهارنامه ای تهیه و تنظیم کنند و بر اساس این اظهارنامه مالیات تعیین شده را به اداره مالیاتی که ملک در آن واقع شده است بپردازند.
- مالیات بر مستغلات مسکونی خالی به این صورت است که اگر خانه ای برای سال دوم خالی مانده باشد، باید مالک آن اقدام به پرداخت مالیات کند و میزان مالیات برای آنها نیز هر ساله متفاوت خواهد بود. (موضوع تبصره ۷ ماده ۱۶۹ مکرر قانون مذکور)
- سال دوم معادل یکدوم مالیات بر اجاره
- سال سوم معادل مالیات بر اجاره
- سال چهارم معادل یک و نیم (۵/۱) برابر مالیات اجاره( ماده ۵۴ مکرر)
اظهارنامه املاک و مستغلات باید توسط مودی و در زمان اجاره دادن ملک یا خرید و فروش آن به سازمان مالیاتی کشور ارائه شود.
در مورد مالیات بر اجاره لازم است بدانیم که در قرارداد های دسته اول، مالک عهده دار اظهارنامه مالیاتی است و در قرارداد های دسته دوم بر عهده مستاجر است. همچنین مهلتی که سازمان مالیاتی کشور برای این اظهارنامه تعیین کرده است، پایان تیر ماه هر سال می باشد. علاوه بر این مالیات بر خرید و فروش ملک نیز حداکثر تا یک ماه پس از معامله زمان دارد که پرداخت شود. اگر خارج از این مهلت تعیین شده پرداخت شود مشمول جریمه دیرکرد خواهد شد.
۳. مالیات نقل و انتقال املاک
- مالیات نقل و انتقال ملک
- مالیات انتقال حق واگذاری (سرقفلی)
- مالیات بردرآمد حاصل از ساخت و فروش املاک (نوساز)
- مالیات بردرآمد رضایت مالک یا حق مالکانه